Trống hội làng Chu

Thấy ông Hải và ông Triều đang ngồi bàn chuyện sôi nổi, bà Mai từ ngoài ngõ đi vào bảo:

- Gớm, câu lạc bộ đã thống nhất như thế rồi, hai ông sao cứ bàn ra bàn vào mãi thế?

Ông Triều ngoảnh ra trêu:

- Ấy về chương trình thì ta nhất trí cao rồi. Chúng tôi là đang bàn chọn trang phục của bà hôm ấy sao cho đẹp nhất.

Bà Mai không giấu được nụ cười trước câu đùa của ông Triều.

- Trang phục thì con gái tôi đã liên hệ với mấy cửa hàng thuê, mọi người không phải lo. Tôi chỉ sợ chúng ta già rồi lên diễn các cháu nó xem lại cười cho.

- Cười hở mười cái răng thì có. Bà là đào chính mấy chục năm nay, vùng này ai mà không mê giọng hát tuồng cổ cải lương của bà chứ.

Câu chuyện đang rôm rả thì chợt bà Mai nghe ngoài cổng có tiếng gọi:

- Ông Hải, bà Mai có nhà không đấy?

Cả ba người vội chạy ra. Một cặp vợ chồng gần 70 tuổi ăn mặc giản dị đứng ở đầu ngõ. Người phụ nữ cao, da trắng nổi bật với mái tóc mượt búi dày, mặc chiếc váy thổ cẩm dài đến tận gót chân và khuôn miệng tươi tắn hỏi bà Mai:

- Chị là chị Mai phải không ạ?

Bà Mai đang ngỡ ngàng thì người đàn ông tóc bạc trắng, một chân đi khập khiễng đánh tiếng:

- Tôi, Hoàng đây, bà đã nhận ra chưa? Người đàn ông đánh mắt sang chồng bà Mai - ông Hải, chắc ông chưa quên thằng bạn nối khố này.

Cả ba người không ai bảo ai bỗng ồ lên ngạc nhiên và cảm động. Không hiểu sao, bà Mai nước mắt bỗng nhạt nhòa. Ông Hải kéo tay vợ mình:

- Kìa bà, không mời khách vào uống nước hay sao mà cứ đứng lặng ra đây.

Bà Mai như bừng tỉnh, vội vã mời khách vào nhà.

Chén trà rót ra nóng hôi hổi nhưng hình như mọi người không ai để ý đến hương vị của nó. Trong đầu mỗi người đang theo đuổi một ý nghĩ riêng. Chợt bà Mai cất tiếng, mắt không dám nhìn thẳng vào ông Hoàng:

- Ông... tôi tưởng ông đã nằm dưới đất lạnh mấy chục năm rồi.

Ông Triều tiếp lời:

- Sau khi ông vào Nam chiến đấu chưa đầy năm thì ở nhà mẹ ông nhận được giấy báo tử. Mọi người ai cũng buồn, tiếc thương ông cả. Hóa ra...

Ông Hoàng cười tươi tắn:

- Đó là một câu chuyện dài. Tôi cũng không nghĩ mình lại sống sót được.

Minh họa: ĐINH HƯƠNG

Năm ấy, trong một trận đánh giáp biên giới Lào, ông Hoàng bị thương nặng, lạc đơn vị và đồng đội lại bị mất trí nhớ. Đơn vị ông khi đó tổn thất lực lượng rất lớn nên khi ông mất tích mọi người cứ ngỡ đã hy sinh nên mới có chuyện giấy báo tử được gửi về gia đình. Phần ông, khi bị thương may mắn được gia đình một cô gái Lào cứu giúp. Mãi về sau, khi ông phục hồi trí nhớ, tìm hiểu biết bố mẹ đã mất nên định cư bên đó, nay mới có điều kiện về thăm quê. Ngoảnh sang vợ mình, ông Hoàng giới thiệu:

- Vợ tôi tên là Salyvong. Cô ấy chính là người đã sinh ra tôi lần nữa.

Bà Salyvong cầm tay chồng nhẹ nhàng nói:

- Vợ chồng tôi quyết định sống nốt phần đời ở quê hương này. Ông nhà tôi bảo, khi mất muốn ở mảnh đất ông đã sinh ra và lớn lên.

Giọng ông Triều oang oang:

- Thực hiện phong trào xây dựng đời sống văn hóa mới, làng Chu đã quyết định thành lập Câu lạc bộ tuồng cổ cải lương. 15 thành viên xưa của Đội giờ chỉ còn 8 người còn sống. Chúng tôi đã xây dựng kịch bản vở Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga biểu diễn ở hội làng. Nay ông về tham dự, chúng tôi vui quá. Sau này, chúng ta sẽ mời các cháu thiếu niên, phụ nữ tham gia. Chưa biết hát ta dạy hát. Chưa tường ca, cánh già chúng ta phổ biến.

- Ông vào vai Lục Vân Tiên nhé, tôi gõ trống bao năm quen rồi, nói thật mọi người cứ ép chứ tôi nào thấy mình có hợp. Ông Hải nói với ông Hoàng.

- Phải đấy, ông hãy về vai diễn ngày xưa của chính ông nhé, ông Hoàng.

Mọi người hùa vào. Trong ánh mắt của họ, ký ức về đoàn tuồng làng Chu xưa ùa về.

Năm ấy, chính quyền và đoàn thanh niên lao động thôn đứng ra thành lập Đoàn tuồng làng Chu với 15 người. Trưởng thôn là ông Triều được chỉ định làm Trưởng đoàn. Chính quyền và các đoàn thể quyên góp tiền cho đoàn mua sắm các thiết bị như đèn măng xông, phông màn, quần áo, hia hài, mũ mão, đao kiếm, trang bị đủ cho gánh hát tuồng nông thôn. Tối đến, tại đình làng, đoàn tập diễn các tích trò mới phục vụ nhu cầu của người dân.

Trong ánh nắng vàng rực của những ngày cuối năm, từ trên sân khấu, bà Mai nhìn thấy ông Hoàng nắm chặt tay bà Salyvong, đôi mắt ánh lên niềm hạnh phúc. Tiếng trống của ông Hải vang lên giục giã như vui cùng lòng người, cùng đất trời trong những ngày cuối cùng của năm cũ.

Đoàn có đội ngũ diễn viên khá hùng hậu là Hương Mai xinh xắn thủ vai đào chính, nam diễn viên có Duy Hoàng, Hải Triều. Nhờ mối quan hệ của ông Triều, Đoàn mời được nghệ sĩ tuồng ở Hà Nội về dạy nhạc và ca. Chỉ trong vài tháng, mọi người trong Đoàn đã ca chắc nhịp các bản như khúc ca hoa chúc, trường tương tư, nam xuân, sàng sê lứu, sàng sê lớp một - hai, ca quảng và vọng cổ. Đoàn xây dựng chương trình phục vụ nhân dân khá phong phú. Các vở cải lương xã hội như "Đời cách mạng", "Dòng máu anh hùng" và cả cải lương tuồng cổ gồm "Tần Hương Liên", "Lan và Điệp", đặc biệt là vở "Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga" biểu diễn cho người dân xem mãi không chán. Hoàng Mai khi ấy được giao thủ vai Kiều Nguyệt Nga, Lục Vân Tiên do ông Duy Hoàng đóng. Có lần, đoàn mang tiết mục này tham gia hội diễn văn nghệ quần chúng được tặng giấy khen đặc biệt...

- Ông còn nhớ, trung thu trước năm ông vào Nam chiến đấu, Đoàn tuồng làng ta diễn vở Lương Sơn Bá - Chúc Anh Đài không? Bà Mai hỏi, cắt ngang dòng suy nghĩ của mọi người.

Ông Hoàng cười khà khà, nói:

- Tôi quên sao được. Hồi ấy, mọi người trong đoàn tập trung vẽ phong cảnh lên phông. Rồi ai cũng háo hức khi ông Triều thay mặt đoàn đi mua sắm quần áo mũ mão mang về.

Ông Hải tiếp lời:

- Trước ngày diễn, tôi và đám thanh niên đi dán các áp phích quảng cáo ở khắp nơi trong khu trung tâm huyện. Tối diễn, nhưng từ chiều các diễn viên đã trang điểm, mặc quần áo tuồng, đội mũ, đi hia, ngồi trên xe bò, gõ trống thanh la, gọi loa rầm rộ mời quý đồng bào đến sân xi măng cạnh đình làng Chu xem tuồng.

Ông Triều hào hứng:

- Đêm đó diễn thật thành công phải không nào. Người dân đến đông chật không đủ chỗ đứng ngồi. Hồi ấy, giá vé là một hào, trẻ em năm xu. Chỉ trong hai đêm diễn, Đoàn chúng ta thu xấp xỉ 700 đồng.

Trong khi mọi người đang say sưa với dòng hồi ức tươi đẹp, ông Hoàng ngắm nhìn bà Mai. Ở độ tuổi gần 70 song bà vẫn giữ được nét đẹp từ thuở con gái. Dáng người thon thả, khóe cười tươi tắn, đôi mắt sâu thẳm và lúm đồng tiền duyên dáng... Ông nhớ lại đêm đầu tiên Đoàn tuồng làng Chu diễn vở Lương Sơn Bá - Chúc Anh Đài. Khi tiếng trống vừa dứt, rời sân khấu vào phía cánh gà, ông nhìn thấy một thanh niên chạy xộc tới cầm bó hoa dại tặng Hương Mai, hổn hển nói:

- Mai hóa trang vai Chúc Anh Đài trông như tiên giáng trần. Giá có đổi cả cây vàng để được xem Mai diễn anh cũng vui lòng. Mai đã có người yêu chưa?

Nghe người thanh niên lạ nói, cô thoáng chút lúng túng rồi quay sang Hoàng bẽn lẽn:

- Em cảm ơn anh, nhưng em đã có người yêu rồi.

Mai tiến đến, khẽ đưa tay khoác vào cánh tay của nam diễn viên chính. Người thanh niên thoáng chút buồn rầu rồi chào tạm biệt, không quên chúc hai người hạnh phúc. Sau này, Duy Hoàng còn biết, khi Đoàn tuồng làng Chu biểu diễn lưu động ở nơi nào, người thanh niên đó cũng lặng lẽ đến xem và cổ vũ cho Hương Mai.

Tiếng ông Hải cất lên đưa ông Hoàng trở về thực tại:

- Đoàn tuồng làng Chu của chúng ta hồi ấy đi biểu diễn khắp nơi, được nhân dân yêu mến tặng khoai, sắn, trứng gà. Tôi nhớ có lần bà Mai còn được tặng 5 mét vải đỏ để may áo cơ.

Giọng cười sảng khoái của mọi người cất lên. Rồi ông Hải chợt trầm buồn:

- Đầu những năm bảy mươi, nhiều thanh niên của làng, trong đó có ông Hoàng xung phong lên đường vào Nam đánh giặc. Đoàn tuồng không lâu sau đó cũng giải thể.

Trong thâm tâm ông Hải chưa khi nào quên quãng thời gian ấy. Ông biết rõ Hoàng và Mai yêu nhau, họ còn hẹn sau ngày chiến thắng, Hoàng trở về sẽ tổ chức đám cưới. Rồi chưa đầy nửa năm sau, gia đình ông Hoàng nhận được giấy báo tử. Bà Mai chao đảo suốt một thời gian dài. Quãng thời gian sau đó, bà lao vào công việc, chẳng hề muốn chuyện trò với bất cứ ai. Cuối năm ấy, bà Mai được đoàn cải lương của tỉnh mời tham gia rồi trở thành đào chính của đoàn. Ông Hải, người gõ trống trong Đoàn tuồng làng Chu thầm thương, trộm nhớ bà Mai nên cũng xin theo đoàn phục vụ. Gần ba năm sau, hai người xây dựng gia đình và đến nay đã có với nhau ba mặt con.

Đã gần 50 năm rồi, làng Chu bây giờ khác quá. Đường bê tông trải tới từng ngõ. Nhà cao tầng nối tiếp nhau. Ông Hoàng rưng rưng xúc động khi dự hội làng. Sân đình chật kín người dân. Ông mường tượng lại khung cảnh chợ làng xưa cạnh đình, có bà Xê chuyên làm nghề hàng mã và hát quan văn. Góc chợ này, là nơi bà Hòa ngồi, bà chuyên nghề buôn bán cam sành và hàng quà bánh. Còn đây, nhà ông Thạo làm thợ may. Khu vực gần nhà bà Mai trước có người bán đồ sành sứ, khâu áo bông, sản xuất bánh kẹo. Tiếc là sau khi hòa bình lập lại, nhiều gia đình đã chuyển đi nơi khác theo con cháu. Chợ xưa nay được mở rộng, hàng quán nhộn nhịp. Duy chỉ có đình làng bao nhiêu năm vẫn vậy, lặng lẽ nép mình dưới bóng đa cổ thụ. Dưới sân đình này, ngày trước, ông Hoàng và các diễn viên Đoàn tuồng làng Chu đã biểu diễn bao tích trò cho bà con xem.

Chợt tiếng trống hội vang lên, mọi người vỗ tay rầm rầm khi Ban tổ chức giới thiệu tiết mục biểu diễn của Câu lạc bộ tuồng cổ cải lương làng Chu. Bà Mai khoác lên mình bộ quần áo lụa vào vai Kiều Nguyệt Nga. Trong tiếng trống hội, giọng hát của bà vẫn đằm thắm trong trẻo. Tiếng ca vang vang khiến lòng người thêm rộn ràng: “Ngày mai nếu được làm quan/ Kiệu anh đi trước, võng nàng theo sau/ Hoa xuân chớ để phai màu/ Yêu nhau xin chớ phụ nhau ngày về”…

Trong ánh nắng vàng rực của những ngày cuối năm, từ trên sân khấu, bà Mai nhìn thấy ông Hoàng nắm chặt tay bà Salyvong, đôi mắt ánh lên niềm hạnh phúc. Tiếng trống của ông Hải vang lên giục giã như vui cùng lòng người, cùng đất trời trong những ngày cuối cùng của năm cũ...

Truyện ngắn của Mai Linh Lan

Nguồn: http://baobacgiang.com.vn/bg/van-hoa/tac-gia-tac-pham/373579/trong-hoi-lang-chu.html